|
Chronologia i systematyzacja filozofii starożytnej
Powstanie myśli filozoficznej w starożytnej Grecji datowane jest na VI w. p.n.e. Za pierwszego filozofa uznawany jest Tales z Miletu, który podjął problematykę początku, źródła i podstawy wszechrzeczy. Poszukiwał zasady, pierwotnego budulca, z którego składa się świat. Swoją koncepcją zapoczątkował pierwszy, naturalistyczny okres filozofii starożytnej. Centralnym elementem rozważań stała się physis, natura, rzeczywistość ujęta jako całość w swej istocie, niezachwianej jedności. Myślenie o physis zakłada w tej fazie kosmos, panujący w świecie ład. Okres naturalistyczny charakteryzują pytania o rzeczywistość, jej uporządkowanie, zasadę i rządzące nią
prawa. Największego znaczenia w tej fazie filozofii starożytnej nabrały: jońska filozofia przyrody, pitagoreizm, eleatyzm oraz pluralizm.
Drugi etap filozofii starożytnej początkuje w V w. p.n.e. pojawienie się sofistów, wędrownych nauczycieli, którzy przesunęli oś spekulacji filozoficznych z natury na człowieka. Sofiści przesunęli na drugi plan problem physis, skupiając się na umiejscowieniu, określeniu roli i sposobu funkcjonowania człowieka w świecie. Okres ten, nazwany przez historyków humanistycznym, wieńczy działalność Sokratesa, twórcy pierwszego określenia istoty człowieka, oraz kilku jego uczniów, nazywanych sokratykami mniejszymi. Wielkość przełomu dokonanego przez Sokratesa wyraża nazwanie aktywności wcześniejszych myślicieli mianem filozofii presokratejskiej.
Okres klasyczny, nazywany także okresem wielkich systemów przypada na IV w. p.n.e. Decydującą rolę odgrywają w nim dwaj najwięksi filozofowie starożytności, Platon i Arystoteles. Do najdonioślejszych dokonań tych myślicieli należy wprowadzenie podziału pomiędzy rzeczywistością materialną i duchową oraz systematyzacja głównych dziedzin, metod i zagadnień filozofii.
W konsekwencji podbojów Aleksandra Wielkiego na początku II w. n.e. nastąpiło rozprzestrzenienie się kultury greckiej wśród różnych ludów i kultur. W filozofii rozpoczął się okres hellenistyczny. Zagadnienia teoretyczne ustąpiły problemom związanym z mądrością życiową i cnotą. Na pierwszy plan wysunęły się trzy wielkie szkoły: stoicyzm, epikureizm oraz sceptycyzm. Wkrótce rozwinął się również eklektyzm.
Ostatnia faza filozofii starożytnej częściowo pokrywa się z procesem powiększania wagi chrześcijaństwa. Okres religijny, zakończony w 529 r. n.e. dekretem cesarza Justyniana, nakazującym zamknięcie szkół pogańskich i rozpędzenie ich zwolenników, opiera się na zetknięciu kultury hellenistycznej z objawieniem biblijnym oraz wznowieniu, w formie nadzwyczaj uduchowionej, niektórych nurtów filozofii greckiej. Do głównych szkół ostatniego momentu filozofii starożytnej należały: neoplatonizm, filozofia Żydów aleksandryjskich, neostoicyzm oraz neopitagoreizm. Równolegle rozwijała się apologetyka chrześcijaństwa, kładąc fundamenty pod filozofię średniowieczną.
|
